Müdahilin Tek Başına Kanun Yoluna Başvurabileceğine İlişkin İçtihadı Birleştirme Kararı Yayımlandı

Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu’nun 3 Mart 2023 tarih ve 2021/4 E. - 2023/1 K. sayılı Kararı, 25 Mayıs 2023 tarih ve 32201 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.

Yanında davaya katıldığı tarafın kanun yollarına başvurmaması halinde müdahilin tek başına kanun yollarına başvurup başvuramayacağı konusunda, Danıştay Dava Daireleri ve Kurullarının geçmiş tarihli kararları arasındaki aykırılığın içtihatların birleştirilmesi yoluyla giderilmesi teklif edilmiştir.

İlgili İçtihadı Birleştirme Kararı (“Karar”) uyarınca, müdahil, yanında davaya katıldığı tarafın kanun yollarına başvurmaması halinde, davanın tarafının işlem ve iradesine açıkça aykırı olmamak şartıyla tek başına kanun yollarına başvurabilecektir.

Konunun Esas Yönünden İncelenmesi

Görüşmeler sırasında Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun lafzi veya sistematik yorumuna göre, davaya müdahil olarak katılanın kendiliğinden kanun yollarına başvurmasının mümkün olmadığı ileri sürülmüştür. İdari davaların doğası gereği müdahilin, davaya katılan taraf olmasa da dava konusu uyuşmazlığın kendisinin hak ve menfaatlerini ilgilendirmesi nedeniyle verilecek karardan doğrudan etkileneceği söylenebilecektir. Bu nedenle, müdahilin yalnızca yanında katıldığı tarafın işlemlerine bağlı kalması adil olmayan sonuçlara yol açabilmektedir. Bu bağlamda, idari yargılama usulünde müdahile tek başına kanun yollarına başvurabilme imkanı sağlanması, maddi gerçeğin doğru ve eksiksiz bir şekilde ortaya çıkmasına, kamu yararının gerçekleştirilmesine, idarenin hukuka uygun hareket etmesine ve hukuk düzeninin idari yargı tarafından korunmasına katkıda bulunur.

Hukukun genel ilkeleri yönünden gerçekleştirilen incelemede “makul süre”, “hukuki belirlilik”, “hak arama hürriyeti” ve “adil yargılanma hakkı” gibi birbiriyle çatışabilecek ve aynı zamanda bu çatışma sonucu denge yaratan bir ölçüt olarak da değerlendirilen disiplinlerin gözden geçirilmesi yararlı görülmüştür. Müdahilin tek başına kanun yollarına başvurabilmesini savunan görüş, hak arama hürriyetine dayanmaktadır. Aksi görüşü savunanlar ise hukuki belirsizlik ve makul süre ilkelerine vurgu yaparak bu durumun, kabul edilmesi halinde davanın tarafları için hukuki belirsizlik yaratacağını ve yargılamanın makul sürede sonuçlandırılmasını engelleyeceğini ifade etmektedir. Ancak Karar’da, idari yargının adil yargılanma hakkını da göz ardı etmemesi ve çelişkili ilkeler arasında denge kurulması gerektiği önemle vurgulanmaktadır.

Konunun esas yönünden incelenmesi sonucunda, müdahilin, davanın tarafından bağımsız olarak tek başına kanun yollarına başvurabilmesinin, re’sen araştırma ilkesinin benimsenmiş olduğu idari yargılama usulünde, kamu yararının gerçekleştirilmesine hizmet edeceği ve böylece kanun önünde eşitlik ilkesinin hayata geçirilmesi işlevinin yerine getirilmesine katkı sağlayacağı değerlendirilmiştir. Bu açıklamalar doğrultusunda idari yargının özel nitelikleri de dikkate alarak değerlendirildiğinde, müdahilin, yanında davaya katıldığı taraf hakkında verilen karara karşı tek başına kanun yollarına başvurabilme hakkının, adil yargılanma hakkını sağlamak için gereklilik arz ettiği sonucuna varılmıştır. Ancak, müdahilin yanında katıldığı tarafın iradesine aykırı bir işlem yapması durumunda kanun yollarına başvurması engellenmektedir. İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 31. maddesinin atıfta bulunduğu Hukuk Muhakemeleri Kanunu'ndaki düzenlemelere göre, müdahilin, yanında katıldığı tarafın işlem veya açıklamalarına aykırı olmadığı sürece karara karşı tek başına kanun yollarına başvurabilme hakkına sahip olabileceği tespit edilmiştir.

Sonuç

Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu tarafından alınan Karar ile, hak arama hürriyetinin temel ilkesi olan adil yargılanma hakkı güçlendirilerek davada hak veya menfaati etkilenebilecek kişilerin hakları koruma altına alınmıştır. İlgili Karar neticesinde müdahil, yanında katıldığı tarafın kanun yollarına başvurmaması halinde, onun işlem ve açıklamalarına açıkça aykırı olmaması şartıyla, tek başına kanun yollarına başvurarak kendi hukuki menfaatlerini koruyabilecektir. Böylece müdahil, adil ve hakkaniyetli yargılama, mahkemeye erişim, yargısal koruma talep etme ve hukuki dinlenilme gibi haklardan faydalanabilme imkanına sahip olmaktadır.

İçtihadı Birleştirme Kararı’nın detaylarına buradan ulaşabilirsiniz.