Türkiye’nin Turizm Sektörüne Devlet Teşvikleri

Teşvikler, devletin ekonomiye en önemli müdahale araçları arasında yer almakla birlikte, geçmişten bugüne ekonomik hayatın önemli bir parçası haline gelmiştir. Turizme sağlanan kamu teşvikleri ile, turistik tesis ve ülkeye gelen turist sayısında ve döviz gelirlerinde önemli bir artış meydana gelmiştir. Turizm sektörünün alt yapısı, istikrarlı ekonomik ortam ile plan ve program öncelikleri kapsamında teşvik ve destek politikaları aracılığıyla sektörü yönlendirmek amacıyla kamu tarafından yürütülmektedir. Turizmin bölgesel, ulusal ve uluslararası önemi sebebiyle, her zaman kamu teşvik ve destek politikalarına gereksinim duymuştur.

1. KOSGEB Kapsamında Sağlanan Teşvik ve Destekler

Destek kapsamında oteller, moteller, kamp yerleri, diğer kısa süreli konaklama yerleri, gençlik hostelleri, dağ barınakları, kamp yerleri (karavan alanları dahil), sınıflandırılmamış diğer konaklama yerleri, lokantalar, pastaneler vb. yerler, seyahat acenteleri ve tur işletmelerinin faaliyetleri, sınıflandırılmamış turistlere yardımcı faaliyetler bulunmaktadır.

KOSGEB teşvikleri aşağıda listelenmiştir:

• KOBİ Proje Destek Programı,
• Tematik Proje Destek Programı,
• İş Birliği Güç Birliği Destek Programı,
• AR-GE, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı,
• Genel Destek Programı,
• Girişimcilik Proje Destek Programı,
• Gelişen İşletmeler Piyasası KOBİ Destek Programı,
• Kredi Faiz Destekleri

2. Yatrırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı Kapsamında Sağlanan Teşvikler

• Gümrük Vergisi Muafiyeti
• Katma Değer Vergisi İstisnası
• Vergi İndirimi
• Faiz Desteği
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği
• Yatırım Yeri Tahsisi
• Yatırımların Nakli

3. 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu ile Sağlanan Teşvikler

2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu[1] (“Kanun”) madde 13 kapsamında turizm faaliyetlerinde bulunan ve Kültür ve Turizm Bakanlığından (“Bakanlık”) Turizm Yatırımı veya İşletmesi Belgesi alan işletmelere teşvik ve destek sağlanmaktadır.

Aşağıda Kanun’da yer alan teşvikler ele alınmıştır:

Taşınmaz Malların Turizm Amaçlı Kullanımı Amacıyla Yapılan Tahsisler

5761 sayılı Turizmi Teşvik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yeniden düzenlenen Kanun madde 8 uyarınca, hazine ve orman arazileri, “Kamu Taşınmazlarının Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik”[2] ile “6831 sayılı Orman Kanunu” madde 17 uyarınca  49 yıla kadar turistik tesis yatırımlarına tahsisi edilir.

Turizm Kredileri

Kanun madde 14 turizm kredilerinin öncelikle kültür ve turizm koruma ile gelişim bölgeleri ve turizm merkezlerinde yapılacak yatırımlara tahsis edileceğini düzenlemektedir.

Kış ve Termal Amaçlı Tahsisler İçin Sağlanan Teşvikler

Kış ve termal amaçlı tahsislere ön izin dönemi için istenilen yıllık toplam yatırım maliyetinin %0,1’i (binde bir) oranındaki ön izin bedeline %50 indirim uygulanmaktadır.

Termal ve kış amaçlı tahsislere, kesin tahsis dönemi için yıllık kira bedeli toplam yatırım maliyetinin %0,5’i iken, bu bedelin %50 indirimli uygulanmaktadır. Ayrıca ilk üç yıl bu bedellere %70 oranında indirim uygulanmaktadır. Tesisin işletmeye geçmesiyle birlikte yıllık hasılattan %1 oranında, termal ve kış tahsislerinden ise %0,5 oranında pay alınmaktadır.

Elektrik, Hava Gazı ve Su Ücretleri

Kanun madde 16 uyarınca turizm belgeli yatırım ve işletmeler elektrik, gaz ve su ücretlerini o bölgedeki sanayi ve meskenlere uygulanan tarifelerden en düşüğünü ödemektedirler.

2013 tarihli Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi Belgeli İşletmelere Elektrik Enerjisi Desteği Hakkında Karar[3] ile, çevreye duyarlı konaklama tesislerinin teşviki ve sayılarının artırılması amacıyla çevreye duyarlı konaklama tesisi belgeli işletmelere, tesisin bulunduğu ildeki mesken ve sanayi abonelerine uygulanan tarifelerden en düşüğü ile kendi abone grubuna uygulanan tarife arasındaki fark tutarında elektrik enerjisi desteği ödenmektedir.

Orman Fonuna Katkının Taksitlendirilmesi

Kanun madde 15 tahsis edilen taşınmazın orman vasfında olması halinde firmadan, tahsis edilen alanın üç katı kadar alanın ağaçlandırma ve bu ağaçlandırılan alanın 3 yıllık bakım bedelini ilgili Orman İdaresi’ne ödeme gerekliliğini düzenlemektedir. Ayrıca toplam yatırım maliyetinin %3’ü oranında Orman Köylüleri Kalkındırma Geliri hesaplanır ve bu bedel kesin tahsis yazısının üçüncü yılından itibaren 5 yıl vade ve 5 eşit taksitte ödenir.

Haberleşme Kolaylığı

Kanun madde 17 uyarınca, belgeli yatırım ve işletmelerin telefon ve teleks taleplerine ilişkin her türlü işlem ve tahsislerine öncelik sağlanarak haberleşme kolaylığı sağlanmaktadır.

Yabancı Personel ve Sanatkâr Çalıştırılması

Kanun madde 18 uyarınca belgeli işletmeler, Bakanlık ve İçişleri Bakanlığının görüşü ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının izniyle yabancı uzman personel ve sanatkârlar çalıştırılabilecektir.

Deniz Turizminde Sağlanan Hak ve Kolaylıklar

Kanun madde 26 ile 29 uyarınca yabancı bayraklı deniz turizmi araçları, gezi, bakım, onarım, kızaklama veya kışlamak amacıyla Türkiye’de beş yıla kadar kalabilmektedir.

Yurt Dışı Turizm Fuarlarına Katılım Desteği

Türkiye Turizm Strateji 2023 belgesi uyarınca dünyada ilk beş ülke hedefine ulaşılabilmesi amacıyla yurt dışında gerçekleştirilecek fuar ve diğer tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine özel sektör katkısının ve katılımının sağlanması amacıyla Para-Kredi Koordinasyon Kurulu’nun Yurtdışı Turizm Fuarlarına Katılımın ve Turizm Tanıtma ve Pazarlama Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin 2018/15 sayılı kararı[4] yürürlüğe girmiştir.

Karar uyarınca; Bakanlık tarafından desteklenen veya iştirak edilen turizm fuarlarına bireysel veya ilgili sektör meslek birliğinin/derneğinin öncülüğünde, grup olarak bölge tanıtımı yapacak işletmelerin katılım masrafları ile yurt dışında gerçekleştirecekleri tanıtım ve pazarlama faaliyetleri proje giderlerinin Tanıtma Genel Müdürlüğü bütçesinin ilgili tertiplerindeki ödeneklerle sınırlı olmak kaydıyla ödenmesidir.

Bu teşvikten Bakanlıktan belgeli, asli faaliyeti konaklama olan ve bir önceki mali yıl içerisinde 750.000 bin ABD Doları ve muadili dövizi yurt dışından sağlayan işletmeler yararlanabilmektedir.

Alkollü İçki Satışı

Kanun madde 19 uyarınca belgeli işletmeler, Bakanlığın iznine bağlı olarak, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu[5] madde 178 ile 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu[6] madde 61’deki alkollü içki satışı ve ruhsatlarına ilişkin hükümlerin kapsamı dışındadır. 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu[7] madde 12 kapsamındaki Bakanlıkça belge verilen işletmelere, yanlarında veli veya vasileri olması şartıyla 18 yaşından küçükler de girebilir. Turizm işletmelerine bağlı ya da müstakil olarak talih oyunları oynatılabilecek mahallerin açılması yasaktır.

4. Bankaların Sağladığı Kredi İmkanları

Turizm Kredisi ve Yararlanabilecek Olanlar

TÜRSAB üyesi A grubu işletme belgesi sahibi seyahat acenteleri, tur operatörleri, özel havayolu şirketleri ve turizm işletmeleri; yurt dışından getirilen turistlere yurt içinde verilen her türlü konaklama, yeme, içme ulaşım, yurt dışı tanıtım ve pazarlama vb. hizmetleri karşılığında Eximbank’ın kredi imkanından yararlanabilmektedir. Turizm TL/Döviz kredilerinin anapara bakiyeleri toplamı 15 Milyon ABD Dolarını aşamaz. Kredi vadesi azami 540 gündür ve 360 (iki taksit şeklinde), 120 ve 180 gün vade seçenekleri de mevcuttur.

KOBİ’lere Yönelik Avrupa Yatırım Bankası Kaynaklı Yatırım Kredisi

En fazla 250 kişiye kadar çalışan istihdam eden KOBİ’ler ve en fazla 1500 kişiye kadar çalışan istihdam eden Orta Büyüklükteki İşletmeler krediden faydalanmaktadır. Yasaklı sektörler hariç her sektörde faaliyet gösteren KOBİ’ler kredi kapsamındadır. Yatırım kredileri azami 2 yıl ödemesiz 7 yıl vadeli, işletme finansmanı kredileri ise azami 1 yıl ödemesiz 4 yıl vadeli kullandırılmaktadır. Azami yatırım tutarı 25 milyon Euro’dur. Kredinin üst limiti 5 milyon Euro’dur. Kredi TL, USD ve EUR para cinslerinden kullandırılmaktadır.

5. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Teşviki

Yabancı sermaye yatırımlarının teşviki Ekonomi Bakanlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nce yürütülmektedir.

Turizm Sektörü Acil Eylem Planı Destekleri ve Turizm Sektörüne Yönelik İstihdam Destekleri

Kanun kapsamındaki destekler dışında ayrıca aşağıda ele alındığı üzere turizm sektörü acil eylem planı destekleri bulunmaktadır:

• 1. Eylem: Türkiye’ye Turist Getiren (A) Grubu Acentelerine Uçuş Başına Destek Verilmesi

Türkiye’ye Turist Getiren (A) Grubu Seyahat Acentelerine Destek Sağlanması Hakkında Karar[8] uyarınca, desteğe konu havalimanlarına[9] tüm ülkelerden turist getiren (A) grubu seyahat acentelerine uçuş başı 6.000 USD destek verilmektedir. 200 ve daha fazla koltuk sayısına sahip uçaklarla yapılan tarifesiz (charter) uçak seferlerinde en az 150 yolcu getiren (A) grubu seyahat acentelerine 6.000 USD destek tutarı %30 artırılacaktır. Destek, şartları sağlayan tüm uçuşlara verilmektedir.

• 2. Eylem: Türkiye’ye Turist Getiren (A) Grubu Seyahat Acentelerine Kredi Garanti Fonu Teminatı ile Kredi Kullanma İmkânı Sağlanması

2015/8310 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı[10] uyarınca, turizm sektöründeki ekonomik daralmaya bağlı teminat yetersizliği olan (A) grubu seyahat acentelerinin finansman erişimini kolaylaştırmak amacıyla, belirtilen ülkelerden[11] kredi başvuru tarihinden bir önceki yıl en az 400.000 turist getiren, Bakanlıktan belgeli Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği üyesi (A) grubu seyahat acentelerine Kredi Garanti Fonu’nun kefalet desteği ile 100 milyon TL’ye kadar kredi kullanma imkânı sağlanmıştır.

• 3. Eylem: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Tarafından Karşılık Yönetmeliği Uygulamasına İlişkin Kurul Kararı Alınması

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) tarafından çıkarılan 6477 ve 6478 sayılı "Karşılık Yönetmeliği Uygulamasına İlişkin Kurul Kararı”[12] ve "Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"[13] ile donuk alacaklar (krediler) iki defaya mahsus olmak üzere yeniden yapılandırılabilecektir.

• 4. Eylem: Bakanlıktan Belgeli Deniz Turizmi Tesislerinin Ekonomi Bakanlığının Teşviklerinden Faydalandırılması

Bakanlıktan belgeli deniz turizmi tesisleri, yeni yatırım veya tesis yenileme işlemlerinde kullanmak üzere, konaklama tesisi gibi, bulundukları bölge teşviklerinden faydalanmaktadır.

• 5. Eylem: Bakanlıktan Belgeli Konaklama ve Deniz Turizmi Tesislerinin İhracatçı Sayılması

Bir önceki yıl 750.000 $ döviz getiren Bakanlıktan belgeli konaklama tesisleri ile deniz turizmi yatırımcıları ihracatçı olarak kabul edilmiş ve böylece yatırımcılar; Eximbank kredileri, bankalarda kredi işlemlerinde kolaylık, yurt dışı fuarlara katılım desteği, resim ve harçlardan muaf tutulma gibi desteklerden faydalanma imkânı bulmuşlardır.

• Ayrıca özellikle 2016 yıllarına ilişkin Bakanlıktan belgeli konaklama tesislerinden alınan ecri misil bedellerinin 2016 yılı ödemelerinin ertelenmesi ve üç eşit taksitte ödenmesine ilişkin 6. Eylem, Bakanlıktan tahsisli konaklama tesislerinden alınan kira bedellerinin 2016 yılı ödemelerinin ertelenmesi ve üç taksitte ödenmesine ilişkin 7. Eylem ve Bakanlıktan tahsisli konaklama tesislerinin toplam ciroları üzerinden alınan bedellerin 2016 yılı ödemelerinin ertelenmesi ve üç eşit taksitte ödenmesine ilişkin 8. Eylem de alınmıştır.

6. Turizm İşletme Belgeli Tesislere Sağlanan Diğer Avantajlar

Emlak Vergisi Muafiyeti

Turizm işletmeleri, 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu[14] “Geçici Muaflıklar” başlıklı madde 5 fıkra b uyarınca işletmelerine dahil binaları, inşalarının sona erdiği veya mevcut binaların bu maksada tahsisi halinde turizm müessesesi belgesinin alındığı yılı takip eden bütçe yılından itibaren 5 yıl süre ile geçici muafiyetten faydalanmaktadır.

2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu[15]

Belediye Gelirleri Kanunu’nun ilgili maddeleri uyarınca bina inşaat harcı ödememektedirler.

99/13813 Sayılı İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkında Karar[16] ve 2008/6 Sayılı İhracat, Transit Ticareti İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkında Tebliğ[17]:

İhracatı artırmak amacıyla ihracat, ihracat olarak kabul edilen satışlar ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde; vergi, resim ve harç istisnası uygulanmaktadır.

4250 Sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu[18]:

Turizm belgeli tesisler mesafe şartı veya iş yeri açma ve çalışma ruhsatı aranmaksızın turizm belgeleri ile alkollü içki satış iznine sahip olmaktadırlar.

7.  Ekonomi Bakanlığı Tarafından Sağlanan Teşvikler

Yatırım Teşvik Sistemi

Turizm belgeli oteller, butik oteller, tatil köyleri, özel konaklama tesisleri ve dağ/yayla evleri dışında kalan konaklama tesisleri ile lokantalar, kafeteryalar, eğlence yerleri, günübirlik tesisler, termal kür tesisleri, sağlıklı yaşam tesisleri ve yüzme havuzları genel teşvik uygulamalarından yararlanamamaktadır.

Destekler

• KDV İstisnası
• Gümrük Vergisi Muafiyeti
• Gelir Vergisi Stopajı Desteği (6. Bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için)
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği (tersanelerin gemi inşa yatırımları için)

Türkiye, aşağıda yer alan görselden[19] tespit edilebileceği üzere, 6 bölgeye ayrılmıştır:

Bölgesel teşvik uygulamalarında İstanbul, teşvik dışında bırakılmıştır. 1.,2.,3.,4. ve 5. bölgelerde 3 yıldız ve üzeri oteller desteklenmekte; turizm belgeli özel tesis, yayla/dağ evi ve butik otel yatırımlarında bu şart aranmamaktadır. 6. Bölgede asgari 500.0000 TL tutarı karşılayan konaklama sektörü yatırımları desteklenmektedir. Turizm belgeli deniz turizmi tesis yatırımları bulunduğu bölgede desteklerden yararlanmaktadır.

Tablo 1: Bölgesel Teşvik Uygulamalarında Sağlanan Destek Unsurları[20]

Sağlık Turizmi

Ekonomi Bakanlığı tarafından sağlık turizmi alanında özellikle aşağıdaki destekler sağlanmaktadır:

• Tescil ve Koruma Desteği,
• Rapor ve Yurt Dışı Şirket Alımına Yönelik Danışmanlık Desteği
• Belgelendirme Desteği
• Reklam, Tanıtım ve Pazarlama Desteği
• Yurt Dışı Birim Desteği
• Danışmanlık Desteği
• Acente Komisyon Desteği
• Tercümanlık Hizmetlerinin Desteklenmesi
• Hasta Yol Desteği
• Münhasıran Yurt Dışına Yönelik Olarak Yurt İçinde Gerçekleştirilen Tanıtım ve Eğitim Faaliyetlerinin Desteklenmesi

Turquality Destekleri

Turizm sektöründe Sağlık Turizmi ve Gastronomi alanında faaliyet gösteren işletmeler söz konusu desteklerden yararlanabilmektedir.

Tablo 2: Ekonomi Bakanlığı Desteklerinde Turizm Sektörü (Turquality Destekleri)[21]

Sonuç

Görüldüğü üzere Türkiye’de turizm sektörünü teşvik etmek ve yatırımcıların yükünü hafifletmek adına birçok kamusal teşvik sunulmaktadır. Ayrıca başlarda kıyı turizmini yaygınlaştırmak adına başlatılan bu teşvik programlarının kış turizmi, sağlık turizmi, termal turizm gibi birçok farklı turizm alanına da yayıldığı gözlemlenmektedir.

Dövizde yaşanan dalgalanmalar sebebiyle günümüzde turizmde sağlanan teşvik avantajlarının ise daha çok yabancı yatırımcılara yönelik olduğu söylenebilir. Bu şekilde Türkiye’de turizm canlı tutulduğu gibi ayrıca ülkeye yabancı para akışı sağlanmaktadır.